دستگاهی است دائمی که برای جا به جایی اشخاص یا کالا ،بین طبقات ساختمان بوده و در طبقات مشخصی عمل می نماید . دارای کابینی است که ساختار ، ابعاد و تجهیزات آن به اشخاص به سهولت اجازه استفاده می دهد و میان ریلهای منصوبه عمودی با حداکثر انحراف 15 درجه حرکت می کند .  آسانسور وسیله نقلیه عمومی دائمی است که بین ترازهای از قبل تعریف شده حرکتمی کند آسانسور تنها وسیله رفت و آمد ترافیکی است که مورد استفاده تمامی گروه سنی قرار می گیرد و عمومی ترین وسیله جابجایی عمودی در جهان است

آسانسور وسیله نقلیه ای است که کنترل آن به یک سیستم سپرده شده فرمان دادن به آن به اختیار مسافر است ، اما ایستادن آن در محل مقرر به توسط سیستم است . آسانسور در داخل محیطی نصب می شود که از سه قسمت تشکیل شده است :

1- موتورخانه : برای برقراری موتور و گیربکس و تابلو کنترل آسانسور و تابلو برق

2- چاه آسانسور : برای نصب درها ، ریلها و همچنین محلی برای حرکت کابین و وزنه

3- چاهک : در پایین ترین قسمت چاه آسانسور ،برای ضربه گیرها و بافرها

موتور گیربکس بعنوان قلب آسانسور و تابلو کنترل بعنوان مغز آسانسور عمل می نماید . 

آسانسور حمل بار و مسافر

آسانسورری است که برای حمل ونقل کالا طراحی شده است و معمولا عمل حمل ونقل

بهمراه افراد صورت می گیرد .

آسانسور خدماتی

آسانسوری است دائمی که برای جابجایی کالا بین طبقات ساختمان می باشد و در طبقات مشخصی عمل می کند ، دارای کابینی است که ابعاد آن به اشخاص اجازه استفاده را نمی دهد و در میان ریلهای منصوبه عمودی و با حداکثر 15 درجه انحراف ، حرکت می کند . ابعادی که کابین را برای افراد غیر قابل استفاده می کند ، نباید از مقادیر زیر بیشتر شود :

الف – مساحت کف کابین 00/1 متر مربع

ب – عمق 00/1 متر

ج – ارتفاع 

آسانسور خودرو بر ساختمان های خصوصی

آسانسوری که اتاقک آن ابعاد مناسبی برای جابجایی خودروهای سواری داشته و طراحی آن امکان این جابجایی را می دهد .

ریل راهنما

اجزایی صلب هستند که برای هدایت کابین و یا وزنه تعادل تعبیه می شود . 

تعریف سیستم مکانیکی و قطعات مربوطه

و سرعت است. آسانسور طبق این پارامتر ساخته می شود . جرم یک Q ( kg ) پارامترهای اصلی آسانسورها
مسافر برای هر نوع محاسبه ای در آسانسور 75 کیلو در نظر گرفته می شود .

 

پارامتر های فنی دیگر عبارتند از :

الف ) ارتفاع مسیر ( بالا رفتن کابین ) تعداد و محل توقف ها

ب ) ابعاد چاه آسانسور ، کابین و موتورخانه

پ ) ولتاز برق اصلی ، تعداد استارت آسانسور در ساعت و فاکتوربار

ت ) سیستم کنترلآسانسور

ث ) سیستم درب های آسانسور و ورود و خروج و نوع کنترل

ج ) تعداد آسانسورهای و مکان آنها در ساختمان

چ )شرایط محیطکار کرد

قطعات اصلی آسانسورهای الکتریکی عبارتند از:

الف ) وسایل تعلیق کابین و وزنه تعادل که می تواند سیم بکسل فولادی و یا زنجیر باشد .
ب ) وسیله رانش که محرک آسانسور است و شامل:

- موتور الکتریکی

- گیربکس

- ترمز

- فلکه کششی و یا دنده زنجیر

- شاسی ماشین – کوپلینگها ، محورها ، یاتاقانها

کابین که مسافرین و یا بار را حمل می کند ، شامل یوک، که چهارچوبی فلزی است و کابین ازطریق آن به سیستم تعلیق متصل می شود ، کف کابین که بار را نگهداری می کند و بدنه کابین به کف متصل است .

قطعات دیگر عبارتند از :

- سیم تعلیق

- راهنماها که باعث هدایت کابین در مسیر حرکت خود می شود .

- درب کابین و محرک درب

ت )وزنه تعادل که برای جبران وزن کابین و قسمتی از ظرفیت بکار می رود .

(Hoist Way) ث ) چاه آسانسور

این فضا قسمتی یا تماما پوشیده است و از کف چاله تا سقف ( کف موتورخانه ) ادامه دارد در این فضا کابین و وزنه تعادل حرکت می کنند و شامل ریلهای راهنما برای کابین و وزنه تعادل و درهای طبقات و ضربه گیر در کف چاه می باشد .

ج) سیستم ایمنی   

یک وسیله مکانیکی است که در صورت بروز هر گونه خرابی ، یا شل شدن سیم بکسل( زنجیر تعلیق) وسیله توقف و نگاه داشتن کابین و یا وزنه تعادل در روی ریل راهنما می باشد و اگر سرعت کابین در جهت پائین رفتن از مقدار مشخص شده ای تجاوز کند این مکانیزم عمل می نماید ، عملکرد این مکانیزم توسط گاورنر که معمولا در موتور خانه است شروع می شود .

چ ) ضربه گیرها

کابین یا وزنه از حدود تعیین شده در چاهک گذشته و امکان برخورد با کف چاهک پیش آید این وسیله از برخورد خشن جلوگیری می نماید . ضربه گیر ممکن است از جنس پلی اورتان ، فنر یا نوع روغنی انتخاب شود که بستگی به سرعت اسمی داشته و طوری طراحی می شود تا انرزی جنبشی کابین یا وزنه تعادل را جذب کرده ( نوع فنری ) و یا مستهلک نماید .

ح ) تجهیزات الکتریکی

که شامل امکانات ایمنی و روشنایی نیز می گردد .

خ ) سیستم کنترلی 

موتور و گیربکس بالا بر

موتور و کاهنده های بدون چرخ دنده معمولا برای سرعت های بیشتر از 2.5 متر بر ثانیه استفاده میشود در حالیکه برای سرعت های کمتر ، از گیربکس های دارای چرخ دنده استفاده می شود قبلا از گیربکس با چرخ دنده های ساده استفاده می شد ولی با پیشرفت روش های طراحی و تولید ، چرخ دنده های حلزونی یک استاندارد قابل قبول مورد استفاده در گیربکس آسانسورها شد .

و تغییر سرعت از طریق تغییر فرکانس صورت می گیرد .AC موتور گیربکس شامل موتور سه فاز

ترمزها
در صورت قطع برق یا قطع برق سیستم کنترل ، سیستم ترمزآسانسور باید به طور اتوماتیک عمل کند ، لذا ، از ترمز های اصطکاکی الکترو مغناطیسی استفاده می شود .اگر کابین با 125% بار نامی خود در سرعت معمول خود حرکت کند ، ترمز ها باید قادر به توقف کامل سیستم باشند و بلافاصله سیستم را در حالت ساکن نگهدارند .ترمز باید توسط فنرهای فشاری و یا نیروی وزن عمل کند . ترمز توسط الکترومغناطیس و یا الکتروهیدرولیک باید باز شود . اگر جریان برق قطع شود باید حداقل دو وسیله مستقل الکتریکی کنترل کننده داشته باشد . در صورت قطع جریان برق ، ترمز باید بلافاصله عمل نماید . هنگامیکه موتور گیربکس با یک وسیله دستی اضطراری مجهز باشد ترمز  باید طوری طراحی شده باشد که توسط دست بتوان آن را باز کرد و با فشار دائمی توسط نفر این ترمز باز بماند .

مقررات ایمنی سیستم محرکه آسانسور

1-هر آسانسور باید حداقل یک سیستم محرک مخصوص به خود داشته باشد .

2- حرکت دادن آسانسور به دو روش مجاز است .

با استفاده از سیم بکسل و فلکه و وزنه تعادل ( By traction ) الف ) سیستم اصطکاکی
این سیستم چه از نوع وینچی بدون وزنه تعادل و چه از نوع ( Positiv drive( ب ) سیستم مستقیم فقط برای سرعتهای کمتر از 0.63 متر بر ثانیه مجاز است .

3- آسانسور باید مجهز به سیستم ترمزی باشد که در مواقع قطع منبع تغذیه موتور اصلی و یا مدارهای فرمان به صورت خود کار سیستم متحرکه را متوقف نماید .

4- سیستم ترمز باید یک ترمز الکترومکانیکی ( اصطکاکی ) داشته باشد .

5- سیستم ترمز باید بدون هیچگونه تاخیری پس از قطع مدار باز کننده ترمز، عمل نماید ( دیود با خازنی که به طور مستقیم به ترمینال سیم پیچی ترمز متصل است بعنوان یک وسیله تاخیر دهنده محسوب نمی شود( .

6- فشار کفشک های ترمز باید توسط نیروی فنر تامین شود .

ترمز باید دارای حداقل دو کفشک با لنتهای نسوز باشد که روی دیسک یا استوانه عمل می کنند .8- استفاده از ترمز نواری ممنوع است

9- وجود چرخ طیار یا وسیله دیگری برای رساندن کابین در حالت اضطراری تا سر طبقه ضروریست .
10- برای قسمتهای گردنده در دسترس با سطح ناصاف نظیر زنجیرها ، چرخ زنجیرها و چرخ دنده ها بایستی حفاظت موثری پیش بینی شود .

11- کلیه اجزاء گردنده با سطح صاف بایستی به رنگ زرد باشد . 

سیستم تعلیق کابین و مکانیزم تعادل

کابین و وزنه های تعادل توسط سیم بگسل های فولادی معلق نگاه داشته می شوند . سیم بگسل های آسانسور به بالای یوک کابین متصل می شوند .یک وسیله اتوماتیک برای تنظیم کشش سیم بگسل تعلیق باید حداقل در یکی از دو انتها وجود داشته باشد. این وسیله با مکانیزم متعادل ساز فشردگی بطور جداگانه معرفی می شود، چنین وسیله ای شامل یک سوکت گوه ای است که همراه یک فنر مارپیچ فولادی ، ضربه گیر لاستیکی و کابل شو است .

وزنه تعادل

وزنه تعادل در آسانسورهای کششی و زنجیری برای تعادل جرم کابین و درصدی از وزن بار یا مسافر بکار می رود .

این درصد 45 تا 50 می باشد

وزنه های تعادل داخل قاب مربوطه بایستی به طریقی مهار شده باشند که در اثر ضربات احتمالی شکسته نشده و از قاب خارج نشوند . به قاب وزنه باید حفاظ یا حفاظ هایی فلزی نصب شوند تا در صورت شکستن کفشک های وزنه ، قاب از ریل وزنه خارج نشوند . 

هدایت کابین

استفاده از ریل راهنما بعلل زیر است

: 1 ) برای هدایت کابین و وزنه تعادل در حرکت عمودی و حداقل کردن حرکات افقی .
2 ) جلوگیری از نوسانات کابین بعلت نیروهای خارج از مرکز

3 ) توقف و نگهداشتن کابین در هنگام عملکرد مکانیزم ایمنی

کابین و وزنه تعادل در حرکت خود باید توسط حداقل دو ریل راهنما فولادی صلب هدایت شوند . این دو از فولاد

ساختمانی دارای تنش کششی بیشتر از 370 نیوتن بر میلی متر مربع و کمتر از 520 نیوتن بر میلی متر مربع ساخته شده اند .

مقررات ایمنی ریل های راهنما

1-    کابین و وزنه تعادل بایستی هر کدام به وسیله حداقل دو ریل راهنمای سخت ، هدایت شوند .

2-    2- توان و استحکام ریل ها ، متعلقات و اتصالات آن ها باید جهت تحمل نیرو های ناشی از عملکرد ترمز ایمنی ( پاراشوت ) وهمچنین انحناء و پیچش های ناشی از بار نا متعادل داخل کابین ، کافی باشد .3- ریل های راهنما باید به گونه ای به براکت ها و سازه ساختمان ها محکم شوند که اثرات نا مطلوب ناشی از نشست ساختمان یا انقباض بتن ، به صورت خود کار یا با تنظیم ساده ای قابل جبران باشد .
4- جوشکاری ریل ها به همدیگر یا به براکت ها و ساختمان ممنوع می باشد . 

انواع کفشک راهنما

کابین و وزنه تعادل می باید بر روی پل راهنما توسط کفشک های بالایی و پائینی که به شاسی متصل هستند هدایت شوند .

دو نوع اصلی کفشک راهنما وجود دارد که عبارتند از :

1 ) کفشک های لغزشی

2 )کفشک های غلطکی

کفشک های لغزشی که اخیرا استفاده میشود برای سرعت های کم ومتوسط تا حدود 2 متر بر ثانیه می باشد

. اصطکاک لغزشی می تواند مقاومت قابل توجهی در حرکت کابین اعمال نماید . با بکار بردن کفشک های لغزشی ریلهای راهنما باید روغنکاری شوند تا مقاومت در مقابل اصطکاک و سایش کم شود و شرایط لغزش بهتر گردد . امروزه استفاده از روغنکاری کننده های خودکار با روغن سنگین یا گریس معمول است

. وجود کفشک های راهنمای غلطکی در آسانسور های سرعت زیاد ضروری هستند ، هر چند نرمی حرکت کابین و صرفه جویی در انرژی به علت کاهش در اصطکاک وجود این کفشک های غلطکی را در آسانسور های با سرعت متوسط را نیز اقتصادی می کند . 

گاورنر سرعت غیر مجاز

گاور نر در موتورخانه قرار دارد و شامل سیم بگسل گاورنر ( 1 ) ( سیم بگسل ) که از فلکه گاورنر (2) گذشته و به فلکه کششی ( 3 ) در ته چاهک امتداد یافته و مجددا به فلکه گاورنر برگشته و حلقه ای تشکیل می دهد . سیستم به وسیله کابین که در نقطه ( 4 ) به سیم بگسل گاورنر وصل شده به حرکت در می آید . وقتی که سرعت به حد فعال شدن گاورنر برسد ، گاورنر سیم بگسل را نگه می دارد و از آنجائیکه کاین هنوز حرکت خود را در جهت پائین ادامه می دهد لذا سیم گاورنر کشیده شده و در نهایت سیستم ایمنی عمل می نماید .

سرعت فعال شدن گاورنر باید حداقل 115 درصد سرعت اسمی باشد .مطابق  EN81

سیستم ایمنی ( پاراشوت )

کابین هر آسانسور که بوسیله سیم بگسل ها یا زنجیر ، معلق و ممکن است به وسیله اشخاص به منظور تردد و جابجایی بار یا کالا مورد استفاده واقع شود ، باید مجهز به سیستم ایمنی یا آنچه در ایران به اسم پاراشوت معروف شده است گردد . وزنه تعادل زمانی باید یا سیستم ایمنی ( پاراشوت ) مجهز شود که طبقه زیرین آن مسکونی باشد .

سیستم ایمنی یک وسیله مکانیکی برای متوقف کردن کابین ( یا وزنه تعادل ) به طریق در گیر شدن با ریل های راهنما است و در مواقعی که کابین از سرعت تعیین شده قبلی در جهت حرکت به سمت پائین تجاوز کند بدون توجه به دلیل افزایش سرعت ، عمل می کند .

سیستم ایمنی ترجیحا در زیر و در پائین ترین قطعه یوک کابین نصب می شود و بر روی جفت ریل های راهنما عمل می کند . درگیری با ریلهای راهنما باید همزمان باشد ، و کف کابین با بار توزیع شده بطور یکنواخت ، نباید انحراف بیش از 5 درصد از موقعیت خودش داشته باشد .

سرعت مشخص که کابین یا وزنه تعادل باید در آن متوقف ( پاراشوت ) شود برابر با سرعتی است که گاورنر برای آن تنظیم شده تا عکس العمل نشان دهد سیستم ایمنی وزنه تعادل ممکن است یا با خرابی سیستم تعلیق و یا بوسیله یک سیم بگسل ایمنی ، اگر سرعت اسمی از یک متر بر ثانیه متجاوز نباشد عمل نماید . یک سوئیچ سرعت بیش از حد مجاز باید روی دستگاه گاورنر نصب شود تا قبل از فعال شدن سیستم ایمنی مدارات کنترل را قطع نماید . سیستم ایمنی کابین بر اساس مشخصه های عملکرد طبقه بندی می شوند که به شرح زیر می باشند .

1)     نوع آنی یا لحظه ای : که فشار به سرعت فزاینده ای را بر روی ریل های راهنما در مدت زمان توقف اعمال می نماید . زمان توقف و مسافت توقف بسیار کوتاه است و وسیله ای انعطاف پذیر برای محدود کردن نیروی کند

2)     شوندگی و مسافت توقف معرفی نشده است . این نوع سیستم ایمنی در اروپا می تواند برای سرعت های تا بکار گرفته شود .

3)     2) نوع پیشرونده : حین توقف فشار محدودی را روی ریل های راهنما اعمال می کند و بعد از فعال شدن کابل سیستم ایمنی ، نیروی کند شوندگی به طور قابل ملاحظه ای یکنواخت می ماند . زمان و مسافت توقف بستگی به جرم در حال حرکتی که باید متوقف شود و سرعتی که سیستم ایمنی در آن فعال می شود دارد . 

ضربه گیر ها

مشخصات :
آسانسور ها باید با ضربه گیر ها که در کف چاهک و در مکان انتهایی حرکت کابین و وزنه تعادل قرار می گیرند ، تا وسیله اضظرارینهایی را تشکیل دهند . اگر ضربه گیرها به کابین یا وزنه تعادل وصل شوند باید یک پایه یا فونداسیونی به ارتفاع نیم متر در چاهک قرار بگیرد تا این ضربه گیر ها روی آن بنشینند .
دو نوع کلی از ضربه گیرها وجود دارد :

( Accumulation type ) 1) نوع جمع کننده انرژی

( Dissipation type ) 2)نوع مستهلک کننده انرژی

1- ضربه گیر نوع جمع کننده انرژی با یا بدون حرکت برگشتی می تواند برای سرعت های تا 1 و یا 1.6 متر بر ثانیه به ترتیب بکار گرفته شود .

2- ضربه گیر نوع مستهلک کننده انرژی مستقل از سرعت اسمی آسانسور بکارگرفته می شود . یک دور انداز ، موتور را کنترل نموده و در رسیدن به طبقه توقف ، در صورتیکه ضروری باشد ،سرعت کابین را به حدی کم کند تا سرعتی که کابین در موقع نشستن به روی ضربه گیردارد از سرعتی که ضربه گیر برای آن طراحی شده زیادتر نباشد.

ضربه گیر پلی اورتان ( جمع کننده انرژی

ضربه گیرهای پلی اورتان در برخی کشورها برای سرعت اسمی پائین بسیار معروفیت یافته است . 

ضربه گیر فنی ( جمع کننده انرژی )

قطعه اصلی این نوع ضربه گیر ها معمولا یک فنر مارپیچ ساخته شده از مقطع گرد یا مربع است .

ضربه گیر روغنی (هیدرولیک )( مستهلک کننده انرژی )

در مقایسه با نیروی باز دارندگی فزاینده ضربه گیرهای فنری ،ضربه گیرهای روغنی می توانند طوری طراحی شوند که در حین عمل توقف نیروی ثابتی را اعمال نمایند که نتیجتا باز دارندگی ثابت خواهد بود .
ضربه گیر باید توانایی تبدیل انرژی جنبشی کابین ( یا وزنه تعادل ) در لحظه اصابت به حرارت ، و همینطور انرژی پتانسیل ناشی از کاهش سطح ، که مساوی با جابجایی ضربه گیر است را داشته باشد . 
مقررات ایمنی سیم بکسل ها و ایمنی های مکانیکی

( ترمز ایمنی – گاورنر – ضربه گیر )

1- سیم بکسلهای متصل به کابین و وزنه تعادل می بایستی حتما از جنس فولاد ، حداقل 2 رشته با حداقل قطر 8 میلی متر باشند و مخصوص آسانسور ساخته شده باشند .

2- ضریب ایمنی سیم بکسلها در صورتی که تعداد سیم بکسلها 3 رشته یا بیشتر باشند حداقل 13 ودر صورتیکه 2 رشته باشد حداقل 16 می باشد .

3- حداقل نسبت بین قطر فلکه ها به قطر سیم بکسل 40 میباشد .

4- بارهای وارده بایستی بصورتی یکسان روی کلیه رشته های سیم بکسل توزیع گردد .
5- کلیه فلکه های گیربکس و هرزگرد بایستی دارای مانع خروج سیم بکسل از شیار باشند .
6- ترمز ایمنی ( پاراشوت ) صرفا هنگام پایین آمدن کابین فعال بوده و بوسیله فکها یا قرقره های درگیر با ریلها که در اثر افزایش سرعت کابین از گاورنر فرمان می گیرد ، عمل می کند .
و ( Progressive ) 7- ترمز ایمنی ( پاراشوت ) برای آسانسور های با سرعت حداکثر یک متر بر ثانیه از انواع لحظه ای یا نوع تدریجی برای سرعت های بیشتر از یک متر بر ثانیه حتما از نوع تدریجی باشد . 8- ترمز ایمنی ( پاراشوت ) می بایستی ترجیحا در پایین ترین قسمت کابین مستقر شده و پس از عمل کردن فقط با بالا آوردن کابین آزاد گردد

9- وسیله الکتریکی باید قبل از عملکرد کامل ترمز ایمنی یا درست هنگام ایستادن کابین موتور را از کار بیاندازد.

10- کنترل کننده های مکانیکی سرعت ( گاورنر ) می بایستی متناسب با سرعت نامی آسانسور و رعایت مقررات تنظیم و ثابت شده است .(EN81-9.9 مربوطه)

11-سیم بکسل گاورنر می بایستی با قطر حداقل 6 میلی متر ، دارای حداقل ضریب اطمینان 8 و بسیار انعطاف پذیر باشد .

12- کنترل کننده های سرعت ( گاورنر ) بایستی دارای وسیله ای الکتریکی باشد که پس از عملکرد تا آزاد کردن کابین از حرکت آن جلوگیری نماید .

13- آسانسورها بایستی دارای ضربه گیرهای کابین و وزنه تعادل باشند که در پایین ترین حد حرکت کابین و وزنه تعادل و بر روی ستونهایی ( سکوهایی ) نصب میشوند و نوع مناسب آنها با توجه به سرعت و ظرفیت آسانسورها انتخاب می شود.

14-ضربه گیرهای سیار که با کابین و وزنه تعادل در حرکت هستند ، بایستی با ستون های ( سکوهای) حداقل نیم متر ارتفاع که در پایین ترین حد حرکت کابین و وزنه تعادل (در چاهک) تعبیه شده اند تماس حاصل نمایند .

15 – در هر صورت هنگام نشستن کابین روی ضربه گیرها بایستی فضای مناسب در چاهک بعنوان جان پناه وجود داشته باشد . 

 درها و سر درها

مشخصات انواع دربها

بسته به هر حالت خاصی ، باید مناسبترین نوع درکابین ودر راهرو استفاده شود . انتخاب بستگی به نوع آسانسور و بار اسمی آن دارد . کارآمد ترین در نوعی است که دارای زمان باز شدن کمتری باشد و عرضیکه انتقال همزمان مسافرین را اجازه بدهد .

درهای لولایی

درب تکه لته اغلب به عنوان درب طبقه در آسانسورهای کوچک مسافربر در منازل جائیکه ترافیک خیلی کم است کاربرد دارد این نوع فضای اضافی را برای بازشدن لته نیاز دارد و بطور دستی عمل می شود و هر دو زمان بازشدن و بسته شدن نسبتا طولانی است . ترتیب معمول به این صورت است که درب به طور دستی باز می شود و بسته شدن آن به وسیله یک وسیله مخصوص بستن درب صورت می گیرد تا از ماندن و کوبیده شدن جلوگیری شود.

درهای کشویی افقی

امروزه این نوع درب ها بیشتر استفاده میشوند و مزایایی ازقبیل بازشدن سریع و بی صدا بودن در مقایسه با انواع دیگر و راحتی عمل را دارند .

طبقه بندی آنها به قرار زیر است :

1) درب تکه لته ، چپ بازشو یا راست شو

2)درب کنار باز شو ، دو یا سه سرعت چند لته

3) درب وسط بازشو تک سرعته

4) در با لته های متعدد

طراحی و آماده سازی محل آسانسور

جانمایی آسانسور(ها) : طراح باید محل صحیح قرارگیری آسانسور(ها )در یک ساختمان ، سهولت دسترسی و رفت و آمد مسافرین و هدایت آنها به سمت آسانسور(ها) را تعیین کند.پس از مشخص شدن تعداد و ظرفیت آسانسورها طراح باید با توجه به موارد زیر مکان صحیح قرارگیری آسانسور(ها) را تعیین نماید:

آسانسور(ها) باید درمرکز یا مراکز حرکتی و ترافیکی ساختمان قرارگیرد ، بطوریکه با کمترین حرکت و جابه جایی مسافر یا بار ، بتوان از نقاط مختلف ساختمان به آنها دسترسی پیدا نمود.
حداکثر فاصله پیاده روی از در ورودی ساختمان یا درآپارتمانها برای سوار شدن به آسانسور(ها) درهر طبقه 45رز متر می باشد.

توصیه1- در صورتیکه تعداد آسانسورها بیش از یکدستگاه باشد می توان آنها را کنار یا روبروی هم جای داد.

آسانسورها باید به نحوی جایگذینی شوند که فاصله مسافران برای سوار شدن به هر کابین حداقل ممکن باشد.

توصیه2- درصورتیکه تعداد آسانسورها سه دستگاه یا کمتر باشد می توان آنها را مجاور هم درنظر گرفت و درصورتیکه بیش از سه دستگاه باشند بهتر است طوری تقسیم شوند که حداقل دردو منطقه متفاوت یا در دوگروه روبروی هم قرار گیرند.

توصیه3- محدودیتی درتعداد آسانسورها متمرکز دریک منطقه وجود ندارد ولی پیشنهاد می شود تعداد آسانسورهای کنار هم در ساختمانی مسکونی بیش از 4 دستگاه دریک ردیف نباشند.

ورود و خروج افراد از آسانسور(ها) به طبقات و بالعکس باید براحتی و بدرون تداخل حرکتی صورت گیرد و فضای کافی جهت انتظار در ورودی و خروجی ها در نظر گرفته شود راهروهای مقابل آسانسورها باید طبق ابعاد مندرج درجدول طراحی شود

آسانسور عمق راهرو مقابل ورودیهای کابین

مسکونی تکی برابر یا بزرگتر از عمق کابین

گروهی در کنار هم برابر یا بزرگتر از5/1 متر یا بزرگترین عمق کابین درگروه (هر کدام که بزرگتر باشند

گروهی روبروی هم برابریا بزرگتراز 1/2 متر یا مجموع بزرگترین عمق آسانسورها روبروی هم(هرکدام که بزرگتر باشند

غیر مسکونی باستثنای آسانسور تخت بر تکی برابر یا بزرگتر از 5/1 برابر عمق کابین
گروهی در کنار هم برابر یابزرگتر از 4/2 متر یا5/1 برابر بزرگترین عمق کابین در گروه (هرکدام که بزرگتر باشند

گروهی روبروی هم برابر یا یزرگتر از مجموع بزرگترین عمق کابین های روبروی هم ، حداکثر 5/4 متر
غیر مسکونی

بیمارستان و... دارای

آسانسور تخت بر تکی برابر یا بزرگتر از 5/1 برابر عمق کابین

گروهی در کنار هم برابر یا بزرگتر از 5/1 برابر عمق بزرگترین کابین در گروه

گروهی روبروی هم برابر یا بزرگتر از مجموع بزرگترین عمق کلبین های روبروی هم

عمق (عرض یا طول هم راستای عمق کابین

راهرو در مقابل ورودیهای کابین

چاه آسانسور: ابعاد چاه آسانسور باید متناسب با ظرفیت ، نوع در و سرعت طراحی شود.
1- جدول و نقشه های پیوست های دو و چهار ، راهنمای طراحی ابعاد چاه ، موتورخانه و استانداردهای معتبر بین المللی می باشند توصیه می گردد در طراحی مورد استفاده قرار گیرند.
2- در صورتیکه دیواره های اطراف چاه آسانسور بتونی باشد طراح در محل های مورد نیاز صفحات آهنی یا پروفیلهای فلزی مخصوصی جهت نصب اجزاء آسانسور فلزی باشد پیش بینی های لازم جهت اتصال اجزاء آسانسور به سازه ساختمان بعمل آید. استفاده از پلیت هایی که بوسیله تفنگهای چاشنی دار در بتن کار گذاشته می شوند در شرایطی که این اجزاء دارای عملکرد درکشش هستند مجاز نیست.

 

برای ظرفیت بیش از 2500 کیلوگرم به ازای هر 100 کیلوگرم 16/0 متر مربع به حداکثر مساحت قابل دسترسی اضافه شود برای وزن های مابین مقادیر فوق ، مساحت از طریق رابطه خطی محاسبه شود.
در آسانسورهای خودروبر غیر تجاری که بهره برداری از آنها توسط اشخاص مجاز و آموزش دیده انجام می شود ، به ازای هر 200 کیلوگرم بار اضافی باید حدود 18/0 متر مربع به سطح چاه آسانسور اضافه شود

در صورتی که بیش از یک آسانسور در یک چاه وجود داشته باشد ، باید دیواری مابین قطعات متحرک دو آسانسور مجاور اجرا شود که از پایین ترین نقطه توقف کابین یا محل استقرار قطعات متحرک در چاهک شروع شده و تا ارتفاع 5/2 متر بالاتر امتداد یابد.

سازه دیواره ها و سقف چاه آسانسورها

دیواره ها و تیغه های پوشاننده چاه آسانسورها باید از مصالح مقاوم در برابر آتش (تحمل حداقل یک ساعت) ساخته شوندودراثر حرارت ،گاز ودودخطرناک ازآنها متصاعد نشود.
کل بارهای استاتیک و دینامیک قطعات ثابت و تجهیزات معلق آسانسور ها بعلاوه ظرفیت آن بر سقف چاه آسانسور وارد می شود ، لذا نیروهای وارده به این سقف باید محاسبه شده ودر طراحی سازه و سقف چاه ملحوظ گردد.

هنگام عملکرد اضطراری ترمز ایمنی ، مجموع وزن کابین خالی بعلاوه 25/1 برابر ظرفیت با سرعتی جداقل 15/1 برابر سرعت نامی و شتاب منفی متناسب با نوع ترمز ایمنی برروی ریل های راهنما متوقف می گردد، هر چند که عمده نیرو به ریلهای راهنما وارد می شود ولی به دلیل اتصال آنها به سازه و وجود نیروهای جانبی ، سازه آسانسور نیز باید قدرت تحمل این نیروها را داشته باشد ، کذا تاثیر این نیروها باید در محاسبات سازه منظور گردد.

در کابین ها دارای در ، سطح داخلی دیوارهای چاه آسانسور در سمت ورودی های کابین باید صاف وبدون برجستگی و یا فرورفتگی باشد . و در صورت وجود این برجستگی باید با زاویه 60درجه نسبت به سطح افق پوشانده شود.

سطح داخلی دیواره چاه آسانسور در سمت ورودی طبقات کابین های بدون درب باید کاملا صاف و بدون برجستگی یا فرورفتگی باشد.

سطح داخلی دیواره های چاه آسانسور باید با مصالح مناسب به گونه ای پوشانده شوند که کمترین خلل و فرج رادارا باشد (سیمانکاری صاف یا سفید کاری.

چاه باید منحصرا برای آسانسور باشد ، نصب و عبور هر گونه لوله ، کابل ، سیم و تجهیزات دیگر در چاه آسانسور ، بجز سیم کشی و لوله های برق مربوط به سیستم روشنایی چاه و کابل های برق مخصوص آسانسور داخل چاه آسانسور ، ممنوع است.

روشنایی چاه : روشنایی چاه آسانسور باید به نحو مطلوب تامین گردد . دو عد چراغ در فاصله 5/0 متر بالاترین و پایین ترین نقطه چاه ومابقی چراغ ها به فواصل حداکثر 7 متر با حفاظ و قابلیت روشن و خاموش شدن از موتور خانه و چاهک باید نصب شود.

مدار تغذیه سیستم روشنایی موتورخانه ، روشنایی چاه و پریزهای برق باید طوری در نظر گرفته شود که در صورت قطع برق مدار تغذیه آسانسور به منظور تعمیرات احتمالی وموارد دیگر ، مدار تغذیه آنها برقرار بماند.

وزنه تعادل وکابین باید در یک چاه باشند.

تاثیرات آسانسور بر سازه ساختمان

نیروهای استاتیکی و دینامیکی ناشی از وزن و حرکت آسانسور باد در محاسبه و طراحی سازه ساختمان مد نظر قرار گیرند.

تاثیرات دینامیکی ناشی از ارتعاش موتور آسانسور باید در محاسبه و طراحی سازه ساختمان وسازه نگهدارنده آسانسور در نظر گرفته شود.

تاثیرات ناشی از ضربات وارد از حرکت و ترمز آسانسور و نیز برخوردن آن با کف چاهک باید در محاسبه و طراحی سازه ساختمان و سازه نگهدانده آسانسور درنظر گرفته شود.

سازه نگهدارنده آسانسور باید برای مقاومت در برابر زلزله های با ریسک بالاتر و یا حداقل معادل درجه خطر زلزله ساختمان اصلی محاسبه و طراحی شود.

رعایت ضوابط و مقررات مبحث ششم (بارهای وارده بر ساختمان) وسایر مباحث مقررات ملی ساختمان درارتباط بامحاسبه ، طراحی و اجرای آساسنسورها الزامی است.

موتورخانه
بهترین محل جانمایی موتورخانه در بالای چاه آسانسور است هرچند که ممکن است بدلیل پاره ای مجدودیت ها ، موتورخانه درپایین یا کناره چاه آسانسور باشد، فضای موتورخانه باید به اندازه ای باشد که امکان جای دادن تجهیزات ، فضای مناسب جهت تردید ایمن افراد مجاز و تعمیرات احتمالی را دارا باشد.

ابعاد موتورخانه باید طبق نقشه ها و جداول پیوست 2 طراحی و اجراگردد . در صورت عدم امکان لحاظ هر یک از این ابعاد درطراحی موتورخانه ، موارد زیر باید رعایت شود:

الف- حداقل فضای باز درجلوی تابلوهای کنترل آسانسور 700 میلی متر باشد.

ب- حداقل فضای باز دراطراف تجهیزات ثابت 500 میلی متر باشد.

ج- حداقل فضای باز دراطراف تجهیزات در حال چرخش 600 میلی متر باشد.

د- حداقل ارتفاع موتورخانه از محل استقرار ماشین آلات 1800 میلی متر باشد.

ه- حداقل ارتفاع از روی قطعات درحال چرخش تا زیر سقف موتورخانه 300 میلیمتر باشد.

و- در صورتیکه اختلاف ارتفاع بین سطوح داخل موتور خانه بیش از 500 میلی متر باشد سطح بالاتر

اید با نرده محصور شود و برای دسترسی به آن نردبانی تعبیه شود.

درصورتیکه موتورخانه برای بیش از یک آسانسور استفاده شود حداقل ابعاد موتورخانه مشترک از جدول محاسبه گردد.

:حداقل ابعاد موتورخانه مشترک- آسانسورهای کششی ، به استثناء آسانسورهای مسکونی کم تردد.
نحوه جانمایی

کنار هم مقابل هم

مساحت کف Ra + 0.9 Ra (n-1) Ra+ 0.9 Ra (n-1)

عرض B4+ (n-1) (b3 + 200)

عمق D2 فاصله بین دو چاه روبرو +2d2

Ra: مساحت موتورخانه – پیوست 2

B4: عرض موتورخانه – پیوست 2

B3: عرض چاه – پیوست 2

D4: عمق موتورخانه – پیوست 2

D2: عمق چاه – پیوست 2

N: تعداد آسانسورها – درصورت فرد بود به عدد زوج بعدی گرد شود.

بازشوی در موتورخانه باید دارای حداقل 900 میلی متر عرض و 1900 میلی متر ارتفاع باشد، باز شوی درب معمولا به سمت بیرون ودارای قفل وکلید مطمئن دراختیار افراد صاحب صلاحیت باشد.
برای جلوگیری از سقوط اجسام خارجی به داخل چاه مانعی به ارتفاع 50 میلی متر دراطراف مجاری باز کف موتورخانه ایجاد شود.

درصورتیکه نتوان از پله های معمول برای دسترسی به موتورخانه استفاده نمود ، باید نردبان اختصاصی ایمن و غیر لغزنده دائمی برای دسترسی به موتورخانه درنظر گرفت.

به منظور جابه جایی تجهیزات باید مونوریلی دائمی درسقف موتورخانه پیش بینی شود درغیراین صورت باید قلابی در مرکز چاه آسانسور در زیر سقف موتورخانه نصب گردد به طوری که بارهای وارده مطابق جدول را تحمل نماید.

بار وارده به قلاب سقف موتورخانه

ظرفیت آسانسور تا حداکثر بار استاتیکی وارده به قلاب

1000کیلوگرم 1500 کیلوگرم

2500 کیلوگرم 2000 کیلوگرم

2500 کیلوگرم< با مشورت شرکت سازنده و طراح آسانسور

روشنایی داخل موتورخانه باید بمیزان حداقل 200لوکس در کف تامین گردد. همچنین حداقل یک پریز در موتورخانه باید نصب گردد.

دمای فضای داخل موتورخانه حتی در زمان کارکرد آسانسور باید بین 5+ تا 40+ درجه سانتی گراد باشد.

مهندسین طراح باید نقشه جانمایی و مجموع نیروهای وارده به کف موتورخانه و تجهیزات نصب شده را محاسبه یا از شرکت های معتبر آسانسور اخذ نمایند و با در نظر گرفتن ضرایب ایمنی لازم محاسبات را کنترل نموده ضمن بررسی هرگونه ضعف دراثر سوراخها و شکاف ها از استحکام سازه اطمینان یابند.
در صورتیکه سرعت آسانسور بیش از 5/2 متر بر ثانیه باشد موتورخانه باید در بالای چاه آسانسور باشد. باید از موتورخانه فقط برای استقرار تجهیزات آسانسور استفاده شود و اگر ابعاد آنها مطابق مقررات این مبحث باشد جزء بنای مفید ساختمان محسوب نمیشود.

چاهک : فاصله بین کف پایین ترین توقف تا کف چاهک میگویند.

ارتفاع چاهک طبق نقشه ها وجداول پیوست 2 باید طراحی و اجرا شود . هنگام طراحی ستونها و فونداسیون اطراف چاهک دقت شود که ابعاد چاهک باید دقیقا هم اندازه چاه باشد و فونداسیون پایه ستونهای اطراف چاه آسانسور پایین تر از عمق مورد نیاز چاهک طراحی واجرا شوند.
درصورتیکه امکان هر گونه دسترسی به زیر چاه آسانسور وجود داشته باشد . یعنی زیر چاهک آسانسور خالی باشد باید علاوه بر تقویت سازه کف چاهک ، وزنه تعادل مجهز به سیستم ترمز ایمنی مستقل شود یا ستون محکمی در امتداد مرکز وزنه تعادل از کف چاهک تا زمین امتداد یابد.
چاهک باید از نظر نفوذ رطوبت به داخل دارای عایق بندی مناسب بوده ، کف آن سیمانکاری یا با موزائیک غیر لغزنده پوشیده شود و نردبان مناسبی با فاصله کم از دیواره چاه بنحوی که با قطعات متحرک فاصله مناسبی داشته باشد ، در آن کار گذاشته شود.

در صورتیکه چاه آسانسور مشترک باشد باید چاهک ها به نحو مقتضی از کف چاهک تا ارتفاع 5/2 متر جداسازی شوند وبتوان بصورت ایمن از طریق هر ورودی به چاهک مربوطه رفت و آمد نمود.
ضربه گیرها یا ستونهای نشیمنگاه ضربه گیر کابین و وزنه تعادل در فضای داخلی چاهک قرار می گیرند ، این ضربه گیرها یا ستونها باید به نحوی در کف چاهک نصب یا اجرا شوند که پس از برخورد کابین با وزنه تعادل به آنها و فشرده شدن کامل فضای خالی بعنوان جان پناه به ارتفاع حداقل 500میلی متر به ابعاد 500×600×1000 میلی متر در انتهای چاهک باقی بماند.

درهای طبقات باید پس از نصب ریلهای راهنما طبق نقشه های مورد نظر بصورت کاملا شاقول نصب شوند و هیچ گونه شکاف یا جای باز غیر معمول نداشته باشند.

نصب هرگونه دراضافه بجز درهای مخصوص طبقات در ناحیه ورودی به کابین ممنوع میباشد.
در آسانسورهایی که فاصله بین دو طبقه متوالی آن بیش از 11متر باشد یک درب اضطراری باید در محل مناسب در نظر گرفته شود بطوریکه فاصله آنها حداکثر 11 متر باشد. درها و دریچه های اضطراری در دیواره های چاه آسانسور باید حداقل 35/0 متر عرض و 20/1 متر ارتفاع داشته باشند و باز شوی آنها به سمت چاه آسانسور نباشد ، وبه قفل ایمنی طبق مقررات بند (15-2-3-7-6) مجهز باشند.

نحوه باز و بسته شدن درها و دریچه های اضطراری چاه آسانسور باید به گونه ای باشد که از سمت بیرون بدون کلید باز نشوند ولی از داخل براحتی و بدون نیاز به کلید باز و بسته شوند. همچنین در محل قفل ، مدار الکتریکی توسط شرکت های سازنده آسانسور طراحی و نصب گردد که هنگام باز شدن آنها کارکرد عادی آسانسور متوقف شود.

بر آمدگی یا فرو رفتگی های پشت درهای طبقات (درنوع بدون در کابین ، سمت چاه آسانسور) نباید به نحوی باشد که سبب گیر کردن ناخواسته دست یا لباس یا هر گونه شی ء خارجی گردد. حداکثر ناصافی مجاز 5 میلی متر میباشد.

هیچگونه در ، دریچه اضطراری و تخلیه هوا در سمتی که وزنه تعادل قرار می گیرد تعبیه نگردد.دریچه اضطراری برای ورود به بالای کابین در زیر سطح سقف چاه یا یکی از دیواره های چاه از فضای موتور خانه به ابعاد 6/0 × 6/0 متر باید تعبیه شود که باز شوی آن به بیرون چاه بوده و دارای قفل ایمنی باشد.حداقل ارتفاع کف به کف دو طبقه متوالی در هر سمت چاه آسانسور (آسانسورهای با در روبرو شامل این مورد نمیگردد و بصورت مجزا در نظر گرفته می شود) برای تعبیه در طبقه آسانسور طبق جدول می باشد. وطبقاتی که ارتفاع آنها کمتر از ابعاد این جدول می باشد به عنوان طبقه توقف محسوب نشده و آسانسور نباید در آن طبقه توقف نماید.

حداقل فاصله کف به کف طبقات با توجه به نحوه باز شدن و حداکثر ارتفاع در کف به کف نحوه باز شدن در ارتفاع مفید در (میلیمتر)

2450 افقی 2000

550 2100

2750 2300

3700 قائم 2300

4000 2500

در آسانسورهای گروهی (بیشتر از 2 آسانسور کنار هم) در کف موتورخانه و در امتداد پاگرد جلوی در طبقه آخر دریچه ای برای حمل متعلقات داخل موتورخانه مانند موتور گیر بکس و تابلوی کنترل به توقف آخر تعبیه شود که باز شوی آن به سمت موتورخانه باشد ابعاد این دریچه متناسب با موتورو گیر بکس یا وسایل سنگین داخل موتورخانه تعبیه گردد که روی این دریچه نیز کاربرد داشته باشد .
طراحی و نصب درها یا دریچه ها و یا قطعات آنها باید به گونه ای باشد که در اثر حوادث عادی مانند ضربه ، حریق ، ترکیدگی لوله های آب و غیره به داخل چاه آسانسور سقوط ننمایند .
تخلیه هوای چاه و موتورخانه

هوای چاهی که آسانسورها را در خود جای داده و بیش از دو طبقه امتداد داشته باشد بایدمستقیما یا از طریق موتورخانه به فضای آزاد تخلیه شود . مساحت دریچه تخلیه هوا نباید کمتر از 1 درصد مساحت مقطع چاه آسانسور باشد.

در صورتیکه سرعت آسانسور بیش از 5/2 متر بر ثانیه باشد سطح تخلیه هوا باید حداقل 3/0 متر مربع باشد.

اگر تعداد دو یا سه آسانسور در یک چاه مشترک قرار گیرند سطح دریچه تخلیه هوا تهویه 3/0 متر مربع کافی می باشد . ولی برای چهار آسانسور می بایستی به 4/0متر مربع افزایش یابد و به نحوی محافظت شود که از نفوذ باران ، برف ، پرندگان و حیوانات دیگر به چاه جلوگیری شود.
دریچه تخلیه هوا باید به صورت دستی عمل نماید.

چاه آسانسور نباید وسیله تخلیه هوای ساختمان باشد. تحلیه هوای چاه هر گروه آسانسور مستقل از چاه های گروه های دیگر خواهد بود بنابراین نباید بین آنها ارتباط تخلیه هوا وجود داشته باشد.
رواداری های اجرای چاه

در اجرای سازه چاه آسانسور با توجه به نوع سازه و پوشش دیواره ها روداری های ذکر شده در سایر مباحث مقررات ملی ساختمان لازم الاجرا می باشد.

روداری شاقول بودن دیواره های داخل چاه آسانسور مطابق جدول میباشد ، در صورت عدم رعایت این اندازه ها ابعاد مفید چاه پس از کسر ناشاقولی ها ملاک عمل می باشد

حداکثر ناشاقولی ابعاد چاه آسانسور

ارتفاع چاه آسانسور حداکثر نا شاقولی

30متر 25 میلی متر

60-30 متر 25 میلی متر

بزرگتر از 60 متر 50 میلی متر

در صورتیکه چاه دارای چند آسانسور باشد خطوط شاقولی در سمت مجاور آسانسورها باید حداقل 200 میلیمتر فاصله داشته باشند

روداری ناشاقولی در محل های قید شده با حرف lحداکثر 25 میلیمتر است . نظر به اینکه در سازه های مرتفع (برجها) تغییر مکان جانبی مجاز تحت تاثیر نیروهای باد در نظر گرفته می شود ، لذا باید تمهیدات خاص برای این منظور در طراحی آسانسور مد نظر قرار گیرد.

ملاحظات سازه ای در آسانسورها :

مقررات این بخش برای طراحی سازه ای قطعات مرتبط با آسانسور در سلختمان ها که شامل قطعات و اتصالات واقع در چاه ، چاهک و اتاقک موتورخانه می باشند بکار برده می شود . ضوابط طراحی سازه ای اسکلت کابین آسانسور ووزنه تعادل که بر اساس استانداردهای مربوطه توسط سازنده آسانسور لازم الاجرا است شامل این مقررات نمی باشد.

نیروهای طراحی

کلیه قطعات و اتصالات سازه ای مرتبط با آسانسور باید برای مجموع وزن ماشین آلات و قسمت های متحرک آسانسور ، اثرات ضربه ای بارها و اثرات زلزله محاسبه شوند تکیه گاه ها و اتصالات قطعات آسانسور به ساختمان باید برای نیروهای فوق محاسبه شده و تغییر شکل آنها از حدود معینی که توسط آئین نامه های معتبر برای آسانسورهای مختلف تعیین شده است تجاوز ننماید.

اثرات ضربه ای بارها:

برای منظور نمودن اثرات ضربه ای بارها در آسانسورها ، کلیه نیروهای ایجاد شده در اثر حرکت آسانسورها در همه جهات باید به مقدار صد درصد افزایش داده شوند.

نیروهای استاتیکی معادل زلزله بر هر قطعه باید با توجه به عوامل مؤثر بر رفتار سازه و قطعه در برابر زلزله با توجه به ضوابط مبحث ششم (بارهای وارد بر ساختمان ) و سایر منابع معتبر(مشخص شده در فهرست مراجع) محاسبه شود و در تمام جهات افقی وقائم با سایر نیروهای وارد بر قطعه و سازه ترکیب گردد.